Daha önce Friends dizisinin kadın karakterlerini Şema Terapi çerçevesinde ele almıştık. Bu kez, dizinin erkek karakterlerinin iç dünyalarına odaklanıyoruz. Joey, Ross ve Chandler; ilk bakışta yalnızca komik anlara imza atan figürler gibi görünse de, derinlemesine incelendiğinde her birinin geçmişten taşıdığı duygusal yükler ve başa çıkma stratejileri olduğu fark ediliyor. Şema Terapi, bu görünmeyen yapıları anlamlandırmak için bize güçlü bir çerçeve sunuyor.
Ross Geller: Terk Edilme ve Yetersizlik Şeması
Ross Geller, dizinin entelektüel yüzü, paleontolog kimliğiyle ön planda olan, ancak ilişkiler söz konusu olduğunda sıkça çıkmaza giren bir karakterdir. Şema Terapi çerçevesinden bakıldığında Ross’un davranışları en çok terk edilme ve yetersizlik şemalarıyla ilişkilendirilebilir.Terk edilme şeması, kişinin yakın ilişkilerde sürekli olarak yalnız kalma korkusu taşımasına neden olur. Ross’un duygusal ilişkilerinde sık sık kaygı yaşaması, kıskançlığa eğilimli yapısı ve ilişkilerdeki fazlaca sahiplenici tutumu bu şemanın yansımalarıdır. Carol’ın onu terk etmesi, Rachel’la yaşadığı sürekli kopmalar ve yeniden birleşmeler, onun bu terk edilme korkusunu tekrar tekrar tetikler.Bununla birlikte Ross’un akademik başarılarına rağmen, kendi duygusal yetersizlik hissini aşamadığını görmek mümkündür. Bu da yetersizlik şemasına işaret eder. Her ne kadar dışarıdan başarılı, bilgili ve sorumluluk sahibi biri olarak görülse de, Ross çoğu zaman kendi değerini başkalarının takdirine ihtiyaç duyar. Ailesi tarafından Monica'ya kıyasla daha fazla ilgi gördüğü söylense de, bu ilginin koşullu ve başarıya endeksli olduğu izlenimi Ross’un kendi içsel güvenini zedelemiştir.Ross’un mizacı, şemalarıyla başa çıkmak için geliştirdiği çeşitli stratejileri de içerir. Mizahı çoğu zaman savunma olarak kullanır, kırılganlığını bilimsel açıklamalar ve entelektüel üstünlükle örter. Ancak ilişkilerde yaşadığı kıskançlık krizleri, duygusal yoğunluklara verdiği sert tepkiler; şemalarının hâlâ ne kadar aktif olduğunu gösterir.
Chandler Bing: Duygusal Yoksunluk ve Utanç Şeması
Chandler Bing, Friends’in alaycı mizah ustası, duygusal olarak mesafeli ancak bir o kadar da sadık karakterlerinden biridir. Onun şematik dünyası incelendiğinde en çok duygusal yoksunluk ve utanç şemalarının izlerini görmek mümkündür.Duygusal yoksunluk şeması, bireyin sevilme, anlaşılma ya da desteklenme gibi temel duygusal ihtiyaçlarının karşılanmadığına dair inançla ilgilidir. Chandler’ın ailesiyle olan ilişkilerine bakıldığında bu şemanın temelini görürüz. Annesinin aşırı dışavurumcu yapısı, babasının yokluğu ve çocukluğunda ebeveynleri arasındaki çatışmalar, Chandler’ın duygusal ihtiyaçlarının karşılanmamasına neden olmuştur. Bu da onun zamanla duygularını bastırmasına, hafife almasına ve mesafeli kalmasına yol açar.Utanç şeması ise, kişinin sık sık küçük düşürüldüğü, alay edildiği ya da değersiz hissettirildiği ortamlarda gelişir. Chandler’ın ergenlik dönemine dair sıkça yaptığı esprili göndermeler bu şemanın etkilerini ortaya koyar. Özellikle Monica ile ilişkilerinde zaman zaman değersizleşme korkusuyla aşırı esprili ya da “alaycı” tavırlar sergiler.Chandler’ın mizahı, yalnızca bir kişilik özelliği değil, aynı zamanda güçlü bir savunma mekanizmasıdır. Duygusal konulardan kaçmak için şakaya sığınması, içten içe hissedilen bir reddedilme ya da sevilmeme korkusunun maskelenmiş hâlidir. Ancak zamanla Monica ile olan ilişkisi, bu şemaların bir nebze de olsa dönüştüğünü gösterir; Chandler duygularını ifade etmeyi öğrenir, güvenmeyi ve bağ kurmayı deneyimler.
Joey Tribbiani: Haklılık ve Duygusal İhmal Şeması
Joey Tribbiani, yüzeyde rahat, eğlenceli, flörtöz bir karakter gibi görünse de, derinliklerine inildiğinde onun da belirli şemalarla hareket ettiği anlaşılır. Şema Terapi açısından bakıldığında Joey’nin kişilik yapısında haklılık ve duygusal ihmal şemalarının öne çıktığı söylenebilir.Haklılık şeması, bireyin diğerlerinden üstün olduğuna, kuralların kendisi için geçerli olmadığına ve ihtiyaçlarının karşılanmasının bir öncelik olduğuna dair inançları içerir. Joey’nin ilişkilerdeki sorumsuzlukları, sık sık partnerlerini değiştirmesi, empati kurmakta zorlanması bu şemanın bir yansıması olabilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken, Joey’nin bu tavırlarının altında duygusal bir ihmal geçmişinin de bulunabileceğidir.Duygusal ihmal şeması, bireyin çocukken yeterince sevilmemesi, duygularının görülmemesi ya da önemsenmemesiyle ilişkilidir. Joey büyük bir ailede büyümüş ve çoğu zaman kendini ifade etme şansı bulamamış gibi görünür. Oyunculuk mesleği üzerinden sürekli “onaylanma” ihtiyacı duyması, beğenilmeye olan düşkünlüğü ve dostlarına aşırı bağlılığı; içsel olarak aslında görülmek ve değerli hissetmek istediğini gösterir.Joey’nin savunmaları daha çok kaçınma yönelimlidir. Duygusal bağlardan genellikle kaçar, ancak dostluk ilişkilerinde sadakati ve korumacı yapısıyla şemalarının farkında olmadan onarıcı ilişkiler kurmaya çalışır. Bu da onun yüzeysel görünen kişiliğinin altında aslında oldukça kırılgan bir yapı taşıdığını gösterir.
Friends’in erkek karakterleri, yalnızca mizahlarıyla değil, taşıdıkları görünmez yüklerle de izleyicide iz bırakır. Her biri, çocukluktan bugüne sarkan eksik parçalarla, yarım kalmış bağlarla ve derinlerde bir yerde süregelen arayışlarla örülüdür. Ross’un terk edilme korkusu, Chandler’ın sevgiye duyduğu açlık ya da Joey’nin onaylanma ihtiyacı sadece bir senaryonun parçası değil; çoğu zaman kendi içimizde yankı bulan duygulardır.
Şema Terapi, bu karakterleri karikatürize edilmiş birer “tip” olmaktan çıkarıp; onları geçmişin izleriyle, kırılganlıklarıyla ve geliştirdikleri savunmalarla bir bütün olarak görmemizi sağlar. Belki de bu yüzden Friends yalnızca bir dizi değil; kimi zaman kendimizi biraz daha az yalnız hissettiğimiz, tanıdık duygularla sarıldığımız bir hikâyeye dönüşür.
Yorumlar